به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت امام هادی(ع) که سردمدار مبارزات علمی در دوران خود بودند و میراثی گرانبها از نظر مواجهه با آراء انحرافی و واردات فکری برای ما به یادگار گذاشته اند با یکی از استادان حوزه و محققان سیره اهل بیت (ع) درباره راهبردهای آن امام همام (ع) در مواجهه با واردات علمی و انحرافات فکری که جامعه ما نیز امروز با آن درگیر است به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن به حضورتان عرضه می شود:
حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم پاک نیا، استاد حوزه و محقق و مولف سیره معصومان علیهم السلام درباره ماهیت مبارزات علمی امام هادی (ع) در شرایط خفقان و فشار سیاسی فرهنگی خلافت عباسی گفت: این نکته مربوط می شود به عصر امام هادی (ع) که زمینه مبارزات علمی فرهنگی را برای ایشان فراهم کرد؛ البته بنابر اعتقاد شیعه معصومان علیهم السلام در هر عصری پیشرو هر علمی در همه ابعاد بوده اند، اما دوران امامت حضرت هادی (ع) به دلیل گسترش مباحث فرهنگی اعتقادی زمانی خاص است.
وی ادامه داد: بیش از هر چیز طرح مباحث کلامی و تحولات فرهنگی عامل این مسئله بود؛ علاوه بر این دولت عباسی هم به تحولات فکری فرهنگی اهمیت خاص می داد و این موجب شد افکار مختلفی در جامعه رواج بیابد. البته این روند از زمان مامون آغاز شد و بتدریج ادامه یافت تا اینکه در زمان امام هادی (ع) به اوج خود رسید. برای مثال درباره تلاش هایی که می کوشید تضارب آراء به وجود آورد و از این طریق خلافت عباسی را تداوم ببحشد جرجی زیدان در کتاب «تاریخ تمدن اسلام» خویش می نویسند: مامون برای توسعه فرهنگی هموزن هر کتابی که ترجمه می شد طلا می داد و به قدری این مسئله برایش اهمیت داشت که بر هر کتابِ ترجمه ای، از خود نشانی می گذاشت.
حجت الاسلام پاک نیا اظهار کرد: این نشان می دهد که در عصر امامت حضرت هادی (ع) که با مامون فاصله زمانی چندانی نداشت مکاتب و عقاید مختلفی رواج داشت که بین مسلمانان شبهه و انحراف ایجاد می کرد. از این رو، امام هادی (ع) در مناظرات علمی شرکت و از اعتقادات شیعه دفاع می کردند چراکه در آن زمان گروه های مثل غالیه، صوفیه و .. مقابل افکار ناب شیعه قرار داشتند که امام هادی (ع) با آنها برخورد علمی می کردند و تیزبینی ایشان در شناخت خط توطئه گران فرهنگی و هدفشان که استفاده فرهنگی و نقشه های دین ستیزانه بود باعث شد مرزبانی دقیقی از باورهای شیعه داشته باشند.
مولف «منشور نسل جوان در سیره امام صادق(ع)» در تشریح شیوه های حضرت هادی (ع) در جبهه علمی بیان کرد: شیوه های امام هادی (ع) مختلف بود؛ برای مثال زمانی از طریق مبارزه مستقیم فرهنگی با شبهات و اعتقادات وارداتی انحرافی بود همچون اندیشه صوفیه که در جامعه اسلامی رخنه کرده و موجب بدنامی شیعه و تشویش جامعه اسلامی انجام می شد چراکه آنها به تظاهر به بی میلی نسبت به دنیا و ادعاهای اسلامی مردم را فریب می دادند؛ بنابر گزارشی که در تاریخ آمده روزی آن حضرت (ع) با گروهی از یاران خود در مسجدالنبی (ص) نشسته بودند که گروهی از صوفیه وارد مسجدالنبی (ص) شده و حلقه زدند و مشغول تحلیل و ذکر و ورد خاص خود شدند تا مردم را فریب دهند! امام (ع) به اطرافیان خویش اینگونه فرمودند: به این جماعت دو رو و حیله گر توجه نکنید، اینها همنشینان شیاطین و ویران کننده پایه های دین اند و برای اهدافشان چهره زاهدانه نشان می دهند، برای به دام انداختن ساده دلان شب زنده داری می کنند، اینها لا اله الا الله نمی گویند مگر برای فریب مردم و کم نمی خورند مگر برای پُر کردن کاسه های خود.
وی ادامه داد: گروه منحرف دیگر در عصر امام هادی (ع) واقفیه بودند که بعد از امام کاظم (ع) پیدا شدند و در امامت علی بن موسی الرضا(ع) تشکیک و تبلیغ کردند که امامت در حضرت کاظم (ع) متوقف شده و تبلیغات خود را توسعه دادند اما امام هادی (ع) در عصر خویش به عنوان پیشوای شیعیان با رویکرد فرهنگی با آنها مقابله کرده و هشدار می دادند که مردم باید اینها را بشناسند و هدفشان را دریابند.
حجت الاسلام پاک نیا تاکید کرد: روش دیگر ایشان انجام مناظرات علمی اعتقادی با شبهه افکنان و منحرفان بود به ویژه آنکه در دولت عباسی این مناظرات رواج خاصی داشت، لذا حضرت هادی (ع) هم از این فرصت بهره برده و مناظره می کردند؛ برای مثال متوکل عباسی، یحیی بن اکثم را برای مناظره با حضرت هادی(ع) معرفی کرد، متوکل خواست که یحی بن اکثم از حضرت (ع) سوالاتی بپرسد و ایشان هم مکتوب پاسخ دادند و هم در جمع بیان کردند و نکته مخفی باقی نگذاشتند.
مولف «ویژگی های امام رضا(ع)» در ادامه ابراز کرد: روش دیگر امام هادی (ع) در مبارزه علمی فرهنگی، پاسخ به شبهات است و ایشان اهتمام داشتند تا شبهات را تا جای ممکن رفع کنند به ویژه شبهاتی که از جانب معتزله و اشاعره مطرح می شد و نیز دیگر گروه ها البته مهم آن است همه پاسخ را از قرآن استخراج می کردند. نکته دیگر در مسیر مبارزاتی ایشان مقابله با خرافات بود چراکه در آن زمان دشمنان سعی می کردند با خرافه، امت اسلام را به انحراف بکشانند. برای مثال روایت است شخصی خدمت امام هادی(ع) رسید در حالی که جراحتی بر دستش وارد شده و شانه هایش آسیب دیده بود، وقتی به محضر حضرت(ع) رسید، گفت عجب روز شومی برای من بود خدا آن را از من دور کند. امام هادی (ع) فرمودند: آیا تو که با ما در معاشرتی روز را مقصر می دانی در حالی که بدی ها بازخورد اعمال خود ما است، ای حسن! روزها چه گناهی دارند که در پی نتیجه اعمالتان آنها را سرزنش می کنید؟!
وی تربیت شاگرد و نخبه پروری را راهبرد دیگر امام هادی (ع) در مبرازه با انحرافات فکری فرهنگی برشمرد و ابراز کرد: تربیت شاگردان و تقویت نیروهای ارزشمند علمی فرهنگی و شناسایی و جذب افراد مستعد راهبرد امام هادی (ع) بود برای مثال حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) از محضر امام هادی (ع) تلمذ کرده و اعتقاداتش را بر ایشان عرضه و از آن حضرت (ع) امضاء گرفته است. علاوه بر این، نام نزدیک به 185 نفر از شاگردانی که در مکتب حضرت هادی (ع) تربیت شده اند در کتاب «رجال» شیخ طوسی آمده است همچون فضل بن شاذان، حسن بن علی و عثمان بن سعید و … که امام (ع) به وسیله اینان با انحرافات مبارزه می کردند.
حجت الاسلام پاک نیا ادامه داد: یکی از شاگردان که در محضر امامان جواد و هادی علیهماالسلام تلمذ کرده و معرفتش را افزایش داده بود در مقابل متوکل که فرزندانش را برای تربیت به او سپرده برد و بعد نتایج مستعد این تربیت را دید پرسید: فرزندان من نزد تو محبوبند یا حسن و حسین علیهمالسلام؟، با جسارت پاسخ داد: چه می گویی! قنبر غلام علی (ع) بر من عزیزتر است از تو و فرزندانت! که این پاسخ به قیمت جان او تمام شد.
مولف «حقوق متقابل والدین و فرزندان» تاکید کرد: بنابر این، نخبه پروری راهبرد امام هادی (ع) در میدان مبارزه علمی فرهنگی بود آنهم از طریق شناخت و تربیت و مجهز کردن آنها به معرفت و دانش که امروز هم برای ما قابل کاربرد است به ویژه در میدان ناتوی فرهنگی تا بتوانیم نخبگان را تربیت کرده و مقابل دشمنان فرهنگی از آنها بهره ببریم. باید توجه داشت امام هادی (ع) در این باره هم نخبگان را تشویق می کردند و هم حمایت و کمک، برای مثال به عبدالعظیم حسنی (ع) فرمودند: ای ابوالقاسم! به خدا این دینی که عرضه کردی دین خداست که برای بندگانش راضی گشته… این یعنی امام هادی (ع) علاوه بر تربیت و تقویت نیروهای ارزشی آنها را برای مبارزه علمی فکری ترغیب و تشویق هم می کردند.
وی درباره راهبرد امام هادی (ع) در برابر اندیشه ها و علوم وارداتی و امکان بهره مندی از این شیوه برابر علوم انسانی وارداتی بیان کرد: ما در مقابله با افکار وارداتی و اندیشه های انحرافی می توانیم از شیوه و راهبرد امام هادی (ع) بهره بگیریم یعنی آراء کاربردی و مناسب را گرفته و انحرافات را کنار بگذاریم و معرفت ناب که مد نظر اسلام است را ترویج کنیم، چراکه برخی آراء وارداتی با فرهنگ ما سازگار نیستند اما می کوشند در لابه لای برخی سخنان مناسب، افکار باطل را به جامعه ما سرازیر کنند البته ما باید باور کنیم دشمن هرگز به ما علم هدیه نمی دهد از این رو همان طور که امام هادی (ع) نسبت به واردات علمی فکری خوش بین نبودند و با تیزبینی و گزینش با آنها برخورد می کردند ما نیز باید چنین کنیم و باورد اشته باشیم دشمن هیچگاه در حوزه علم و هیچ حوزه دیگری دلسوز ما نیست.
این استاد حوزه در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: زیارت جامعه کبیره در هر عصری با مهمترین موضوع بشریت یعنی امامت و انحصار رهبری در جانشینان پیامبر(ص)، هدایت امت را بر عهده دارد و اگر بتوانیم از این سند در جامعه بهره بگیریم و ارزش های واقعی اسلام را بشناسیم، آنگاه به نظم و انسجام بهتری در جامعه دست می یابیم و از محضر شایستگان بهره خواهیم برد.
سوم رجب 1437- 23 فروردین 95
کلمات کلیدی: مصاحبه ها
